یکی از چالش های اصلی در پیری کاهش در تامین نیازهای غذایی است. اگر مشکوک هستید که عزیزان شما ممکن است مواد مغذی مورد نیاز برای سالم ماندن و سالم ماندن را دریافت نکنند، این ارزیابی سریع میتواند به شناسایی علائم بالقوه کمک کند که میتواند نشان دهنده اشکال در نحوه تغذیه باشد:
آیا سالمند شما به بی اشتهایی، مشکلات هضم غذا یا مشکلات جویدن یا بلع اشاره کرده است؟ آیا در نتیجه اخیراً در مصرف غذا کاهش یافته است؟دیا فرد مسن در چند ماه گذشته کاهش وزن را تجربه کرده است؟ کاهش وزن، به خصوص برای سالمندانی که سبک زندگی آرامتری دارند، میتواند نشان دهنده این باشد که فرد بهدرستی غذا نمیخورد.
آیا سالمند با مسائل حرکتی به چالش کشیده می شود؟ ماندن در خانه می تواند منجر به مشکلات رژیم غذایی شود، زیرا خرید مواد غذایی یا تهیه غذا دشوارتر است. آیا فرد مسن در چند ماه گذشته تحت فشار روانی بوده یا بیماری حاد را تجربه کرده است؟
شاخص توده بدنی (BMI) سالمند شما چقدر است؟ BMI 18.5 یا کمتر می تواند نشان دهنده این باشد که او به اندازه کافی غذا نمی خورد، در حالی که BMI 30 یا بالاتر می تواند نشان دهنده چاقی باشد.
اگر در پاسخ به این سؤالات متوجه شدید که سالمندی که دوستش دارید ممکن است مشکلات تغذیه ای داشته باشد، ایده خوبی است که با پزشک او مشورت کنید. تغذیه در سالمندان بستگی دارد به اثرات سن و بیماری های همراه این افراد، و بر این اصل استوار است که با افزایش سن تغییرات فیزیکی و روحی و روانی اجتماعی در آنان صورت می گیرد.
هدف ما چیست؟ افرادی که بالای ۶۵ سال هستند درصد این افراد در آمریکا از ۴درصد جمعیت در سال ۱۹۰۰ به ۱۳ درصد در سال ۱۹۹۰ رسید و انتظار می رود در سال ۲۰۳۰، این میزان به ۲۰درصد برسد به خاطر پیشرفت ما در مراقبت های پزشکی از سالمندان هست.
طبقه بندی سالمندی، بدین صورت است:
- افراد کمی پیر (young oldبین ۶۵ تا ۷۵ سالگی)
- افراد پیر (old oldبین ۷۵-۸۵ سالگی)
- افراد بسیار پیر ( ۸۵ به بالا)
عوامل موثر در سوء تغذیه در سالمندان
برخی از عوامل رایج که باعث سوء تغذیه سالمندان می شوند عبارتند از:
نگرانی های مربوط به اشتها: با افزایش سن، بسیاری از افراد مسن دچار کاهش اشتها می شوند. این به دلیل از دست دادن حس چشایی و بویایی، وضعیت سلامت مزمن یا برخی داروها اتفاق می افتد. گاهی اوقات از دست دادن اشتها به این دلیل اتفاق می افتد که سالمندان شما به دلیل تحرک کمتر و عدم فعالیت بدنی کالری کمتری می سوزانند.
دشواری در جویدن و بلعیدن: اگر سالمندان شما با مشکلات دندانی مانند درست نبودن دندان مصنوعی یا سایر مشکلات دندانی روبرو هستند، ممکن است مشکلات جویدن داشته باشند که منجر به سوءتغذیه و کاهش وزن شود. علاوه بر این، بیشتر افراد در سنین بالا ممکن است با مشکلات بلع نیز مواجه شوند، که خوردن را برای آنها دشوار می کند.
شرایط مزمن سلامتی و داروها: افراد مسن اغلب دارای یک بیماری مزمن هستند و داروهایی مصرف می کنند که بر هضم و توانایی آنها در جذب برخی مواد مغذی تأثیر می گذارد.
نگرانی های روحی و عاطفی: اگر سالمندان شما به بیماری های روانی مانند زوال عقل، افسردگی یا انزوای اجتماعی مبتلا باشند، ممکن است بر تمایلات و توانایی آنها برای خوردن تأثیر بگذارد.
از دست دادن تحرک و قدرت: سالمندان ممکن است با افزایش سن ضعیف و بی حرکت شوند و قادر به خرید مواد غذایی و آشپزی نباشند. برخی از آنها به دلیل مشکلات حرکتی قادر به تهیه دستور العمل های ساده و آسان برای طبخ نیستند. این ناتوانی در آشپزی بر رژیم غذایی آنها تأثیر می گذارد و آنها را ضعیف تر می کند.
اصول برنامهریزی غذایی سالمندان
پایه و اساس تغذیه سالمندان، یک رژیم بسیار متعادل و خوب است که با کیفیت خوب عواملی را که منجر به مرگ آنان می شود به تأخیر بیندازیم، بیماری قلبی، کانسر و سکته مغزی و ..علاوه بر این تحقیقات جدید نشان دهنده این است که عادات غذایی مثل محدودیت مصرف کالری در آنها و مصرف بیشتر آنتی آکسیدان ها باعث افزایش طول عمر آنها می شود. ( توجه به تغییرات روحی ).
با افزایش سن، تغییرات فیزیکی در افراد صورت می گیرد. با وجود اینکه بدن، به بلوغ فیزیولوژیک خود می رسد، با وجود این سن به میزان متفاوتی در افراد، یک روند مشابه را طی نمی کند یعنی بین سالمندان تفاوت بسیاری وجود دارد. تغییرات روحی در افراد می تواند در روند تغذیه آنها اثر بگذارد.
تغییرات توده بدنی
مثل جایگزینی چربی به جای عضله که به این روند (sacropenia)می گوییم. تحقیقات نشان می دهد که ورزش بخصوص کنترل وزن این روند را بسیار کند می کند. بخاطر کاهش ماهیچه های بدن و لاغری میزان متابولیزم پایه (BMR) در حدود ۵ درصد در هر دهه با افزایش سن کاهش می یابد. پس میزان کل نیاز آنها به کالری کاهش می یابد، کاهش در دخایر پروتئین باعث کاهش قدرت بدن افراد سالمند در پاسخ به تروما و جراحی می شود. آب بدن با کاهش توده عضلات بدنشان کاهش می یابد در واقع جسم افراد تحلیل می رود. ( تغییرات گوارشی ): باعث کاهش در هضم و جذب می شود هورمون هایی که باعث هضم می شوند و آنزیم ها کم می شود و مخاط روده تغییر پیدا می کند و زمان تخلیه غذا به معده طولانی می شود در نتیجه باعث کم خونی فقر آهن و یبوست شده و کاهش ترشح اسید معده منجر به کاهش جذب (vitB) در یک سوم سالمندان شده، یبوست علیرغم مصرف قابل ملاحظه مسهل ها در سالمندان بیشتر این داروها منجر به کاهش حرکات دستگاه گوارشی در آنها، جذب ناکافی مایعات یا عدم فعالیت فیزیکی می شود .
تغییرات روحی
تغییرات در روان و روح و ارتباط اجتماعی این افراد تاثیرات بالقوه ای در اشتها و تغذیه آنها می گذارد. افسردگی یکی از شایع ترین عامل برای کاهش وزن در افراد مسن هست که تقریبأ در ۱۵ درصد افراد بالای ۶۵ سال ایجاد می شود بخصوص آنهایی که در مراکز سالمندان نگهداری می شوند . کاهش و افت حافظه به صورت دمانس یا الزایمر یا دیگر بیماریهای عصبی به طور حاد افزایش می یابد و نیمی از افراد بالای ۸۵ سال را درگیر می کند ، کاهش وزن و تغذیه نامناسب باعث پیشرفت در افت حافظه آنها خواهد شد . استفاده غلط الکل اغلب گزارش نمی شود مخصوصأ یکسوم بالای ۶۵ ساله ها یا مسن تر ممکن هست نوشیدن الکل را خیلی دیرتر در زندگی خود شروع کنند که مصرف زیادی الکل می تواند میزان مرگ و میر و عدم توانایی آنها را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به مشکلات فیزیکی و روحی در آنها شود . انزار از اجتماع بسیار عامل شایعی است که منجر به مشکلات سلامت در آنها می شود ، از دست دادن همسر و دوست نیاز آنها را به کمک های ویژه نشان می دهد . همه این موارد در اشتها و احتمالأ در وضعیت تغذیه آنها تاثیر دارد.
راه های بهبود تغذیه سالمندان
دلایل بیشتری در پس سوءتغذیه سالمندان وجود دارد. با این حال، موارد ذکر شده در بالا برخی از موارد رایج هستند. اگر سالمندان شما دچار سوءتغذیه یا کاهش وزن ناگهانی هستند، باید برای تشخیص علت اصلی با مشاوره تعذیه مشورت کنید. بر همین اساس می توانید نکات زیر را اجرا کرده و به سالمندان خود کمک کنید.
برنامهریزی وعدههای غذایی را زیر نظر متخصصان برنامهریزی کنید
اگر سالمندان شما با مشکلات تغذیهای مواجه هستند، میتوانید با یک متخصص تغذیه سالمندان مشورت کنید که میتواند رژیم غذایی را پیشنهاد دهد. با توجه به شرایط سلامتی و الزامات خاص، یک متخصص تغذیه خبره میتواند یک برنامه غذایی غنی از مواد مغذی و دستور العملهایی برای تهیه آسان توصیه کند.
غذای نرم و رنگارنگ درست کنید
هنگام پختن غذا برای افراد مسن، اطمینان حاصل کنید که جویدن و قورت دادن آن آسان باشد. با تهیه چنین وعدهای میتوانید به افراد مسن خود کمک کنید تا یک وعده غذایی سالم و کامل بخورند. علاوه بر این، مطمئن شوید که غذای ساده خسته کننده نیست. آن را رنگارنگ و اشتها آور کنید.
وعدههای غذایی کوچک و مکرر سرو کنید
در صورت نگرانی از اشتها، میتوانید وعدههای غذایی کوچک و وعدههای غذایی را برای بزرگسالان مسن خود برنامهریزی کنید. این برای آنها غیرقابل تحمل نخواهد بود و می تواند به برآوردن نیازهای غذایی آنها کمک کند.
زمان صرف غذا را لذت بخش کنید
اگر افراد مسن شما زمان صرف غذا را خسته کننده می دانند، مطمئن شوید که کسی هنگام صرف غذا آنها همراهی می کنند. می توانید برای آنها یک سرایدار داشته باشید یا آشپزی که می آید و غذای گرم تهیه و سرو می کند. علاوه بر این، می توانید دوستان خود را در زمان صرف غذا دعوت کنید تا بتوانند با هم تعامل داشته باشند و از خوردن غذا لذت ببرند.
از نیروهای خدماتی استفاده کنید
اگر نمی توانید به سالمندان خود کمک کنید، می توانید از یک نیروهای خدماتی یا پرستار کمک بگیرید. او میتواند بر مصرف وعدههای غذایی سالمند شما نظارت داشته باشد و اطمینان حاصل کند که آنها به درستی غذا میخورند و میتواند شما را نیز در جریان قرار دهد. برای رسیدن به یک رژیم غذایی سالم، به عنوان یک فرد مسن ممکن است لازم باشد تغییراتی در نحوه غذا خوردن خود ایجاد کنید. راهنمای زیر حاوی نکات مفیدی در مورد تغذیه سالم برای سالمندان است
چه غذاهایی بیشتر بخوریم؟
- میوه بیشتری بخورید
- سبزیجات بیشتری بخورید، به خصوص سبزی تیره، برگدار و با رنگ روشن.
- غذاهای غنی از کلسیم (شیر سویای غنی شده با کلسیم، توفو، شیر، پنیر، ماست) را بیشتر مصرف کنید.
چه غذاهایی جایگزین کنیم؟
- غلات تصفیه شده را با غلات کامل جایگزین کنید.
- به جای برنج سفید و نان سفید، برنج قهوه ای، نان سبوس دار و جو را انتخاب کنید.
- غذاهای حاوی چربی غیراشباع را جایگزین غذاهای اشباع شده و ترانس کنید.
- به جای گوشت سرخ شده، غذاهای لماک و گوشت چرب، سراغ مرغ بدون چربی، ماهی، توفو و لوبیا بروید.
- به جای پختن غذا با گوشت، روغن پالم، روغنهایی را انتخاب کنید که چربیهای غیراشباع بیشتری دارند (مانند آفتابگردان، روغن کانولا). نوشیدنی های شیرین
- سعی کنید روزانه حدود 8 لیوان آب بنوشید، حتی اگر احساس تشنگی نمی کنید.
چه غذاهایی کمتر بخوریم؟
دسرها و تنقلات شیرین را کمتر مصرف کنید.
از نمک و سس کمتر استفاده کنید و مصرف نمک و غذاهای کنسرو شده را کاهش دهید.
مصرف الکل کاهش پیدا کند و یا اصلا مصرف نکنند.
اگر پیروی از دستورالعمل ها برایم مشکل باشد، چه؟
برای شما غیرعادی نیست که با افزایش سن تغییراتی را در نگرش و رویکرد خود به غذا تجربه کنید. گاهی اوقات، دارو می تواند بر نحوه غذا خوردن یا طعم غذا تأثیر بگذارد.
اگر در پیروی از این دستورالعمل ها برای یک رژیم غذایی سالم مشکل دارید، اطلاعات زیر ممکن است به شما کمک کند. اگر مشکلات طولانیمدتی با غذا خوردن دارید، با پزشک یا مشاوری که در زمینه سالمندان آموزش دیده است مشورت کنید تا شما را به درستی راهنمایی کند. ممکن است نیاز به ارزیابی رسمی داشته باشید.
من نمیتونم شیر بخورم
بسیاری از غذاهای غیر لبنی وجود دارند که کلسیم مورد نیاز شما را تامین می کنند.
اگر نمیتوانید شیر بخورید از بین مواد غذایی زیر انتخاب کنید:
- شیر سویا، غلات و سایر غذاهای غنی شده با کلسیم
- توفو
- ساردین و ماهی های دیگر با استخوان های خوراکی
- سبزیجات سبز تیره و برگ دار مانند کای لان، اسفناج و چیه سیم
من در جویدن مشکل دارم
روش هایی که به شما کمک می کند از غذای خود لذت بیشتری ببرید:
- نرم کردن برنج قهوهای و نان سبوسدار: برنج قهوه ای خام را به مدت نیم ساعت قبل از پخت در 2 ½ فنجان آب خیس کنید. هنگام پخت و پز آب بیشتری اضافه کنید.
- غذای خود را با مایعات بیشتری بخورید. نان خود را در یک نوشیدنی فرو کنید یا به جای برنج فرنی بخورید.
- میوه های نرم مانند پاپایا، انبه یا هندوانه را انتخاب کنید.
- سبزی ها را به قطعات کوچکتر خرد کنید و در صورت لزوم مدت طولانی تری بپزید. کلم بروکلی، گل کلم و سبزیجات سبز برگ (بدون ساقه) را می توان از این طریق تهیه کرد.
- گوشت را با توفو، تخم مرغ و گوشت چرخ کرده جایگزین کنید.
- اگر پروتز دندان شما مشکلی ایجاد می کند، برای معاینه به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
حوصله خوردن غذا ندارم
- اگر غذای شما بی مزه است، از گیاهان و ادویه جات استفاده کنید تا طعم غذای شما بهتر شود.
- با غذا خوردن در کنار عزیزانتان، وعده های غذایی را لذت بخش کنید.
- وعده های غذایی کوچکتر و دفعات بیشتر بخورید.
اگر قبلاً فشار خون بالا، دیابت، بیماری قلبی یا بیماری مزمن دیگری داشته باشم، چه؟
اکثر افراد می توانند نکات رژیم غذایی سالم ذکر شده در این نوشتار را دنبال کنند، حتی اگر با یک بیماری مزمن زندگی می کنند. اگر مطمئن نیستید، قبل از تغییر رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می تواند به شما در مورد نحوه اصلاح رژیم غذایی خود برای مدیریت بهتر فشار خون، کلسترول و دیابت به شما توصیه کند.
به پزشک مراجعه کنید اگر
- سرفه مداوم دارید یا در هنگام بلع احساس درد می کنید.
- شما ناخواسته وزن کم می کنید.
اگر بخواهم مکمل مصرف کنم (یا در حال حاضر مصرف می کنم) چطور؟
مکمل های ویتامین و مواد معدنی جایگزین یک رژیم غذایی سالم نمی شوند، اما با افزایش سن، برخی از مکمل های ویتامین و مواد معدنی ممکن است کمک کننده باشند. برای صحبت در مورد دوز و نوع مکمل ها به پزشک خود مراجعه کنید!
اگر شیر نمی خورید یا غذاهای غنی از کلسیم می خورید:
مکمل حاوی: کلسیم و ویتامین D
دوز مکمل روزانه: 800 میلی گرم کلسیم و 800 واحد بین المللی ویتامین D
حداکثر دوز مکمل: 1000 میلی گرم کلسیم و 3200 واحد بین المللی ویتامین D
اگر بیشتر اوقات در خانه می مانید:
مکمل حاوی: ویتامین D 800 IU
حداکثر دوز مکمل: 3200 IU
اگر ماهی نمی خورید:
مکمل حاوی: اسیدهای چرب امگا 3 (EPA و DHA) حداقل 500 میلی گرم
اگر گوشت، ماهی، غذاهای دریایی، تخم مرغ یا لبنیات نمی خورید:
مکمل حاوی: ویتامین B12 2.4 میکروگرم
من برخی افراد مسن را دیده ام که مکمل های غذایی مایع مصرف می کنند، آیا می توانم آنها را مصرف کنم؟
بله، تو میتونی! با این حال، انواع مختلفی از این مکمل ها وجود دارد و توصیه می شود قبل از مصرف این مکمل ها، یک بررسی پزشکی داشته باشید. این مکملها میتوانند شامل مکملهای مبتنی بر شیر یا بدون لاکتوز باشند و بسیاری از این محصولات در بازار وجود دارد. قبل از شروع این موارد با پزشک متخصص سالمندان خود صحبت کنید.
چند نکته
- با افزایش سن نیاز های کالری کم می شود زیر ۱۸۰۰ کالری در روز با کاهش در میزان پروتئین هر فرد مسن با ( ۸/.) تا ۱ گرمبه ازای هر کیلوگرم از وزن بدن آنهاست. اکثر سالمندانی که بدون بیماری های ناتوان کننده هستند باید پروتئین به حد کافی در حد متعادل بخورند اما با بیماری شدید یا عفونت ها که باعث سوتغذیه پروتئین در آنها می شود نیاز بیشتر هست و کاهش اشتها هم دارند، توصیه می شود مخلوط کربوهیدرات ها با فیبر و مینرال ها کمک به حساسیت به انسولین می کند. کمخونی فقر آهن در ارتباط با تغذیه شایع نیست مگر در صورت از دست دادن خون ، ویتامین D کمتر از میزانی لازم است که باید گاهی داده شود به خصوص در کسانی که در مراکز سالمندان مراقبت می شوند. آنتی آکسیدان ها، ویتامینE . کارتنوئید ها و ویتامین c باید بیشتر داده شود تا سیستم ایمنی آنها تقویت شود نیاز آنان به ریبو فلاوین و vit B6 و VitB12 و روی در افراد مسن زیاد می شود با وجود این نیاز به ویتامین A کاهش می یابد.
- شیوع مشکل در بلع غذا و جویدن و قورت دادن غذا با افزایش سن زیاد می شود مثل بیماری های نظیر سکته مغزی، بیماری پارکینسون یا الزایمر یا MS یا تغییرات فیزیولوژیکی مثل مشکلات دندانی و عدم جذب کافی غذا به خاطر دیسفاژی منجر به کاهش وزن و دهیدراتاسیون و کمبود مواد مغذی می شود .انجمن تغذیه آمریکا رژیم یک تا چهار گرید برای دیسفاژی سالمندان تجویز می کند.
- افت پیشرونده در توده استخوانی آنها که در افراد با افزایش سن ایجاد می شود مثلأ با شروع یائسگی در زنان آن ها برای شکستگی و استئوپروز مستعد می شوند ،مصرف کافی کلسیم و ویتامین Dکمک به تقویت استخوانها می کند . تغذیه در سالمندان بسته به تغییرات حسی و تغییرات دندانی و دهانی تغییر می کند. در غده چشایی، حس آن ها در چشیدن غذاهای شور و شیرین عوض می شود و اشتها تغییر می کند (xerostomia)عبارتی هست که کاهش ترشح بزاق دارند که در ۷۰ درصد افراد مسن ایجاد می شود احساس خشکی در دهان می کنند هم مشکلات دندانی و هم جویدن برایشان مشکل ساز هست . تغییرات قلبی و عروقی اتفاق می افتد خودن نمک کمتر مفید هست، دهیدراتاسیون یکیی از اختلالات شایع در مایع و الکترولیت هست کاهش حس تشنگی و مصرف کم مایعات، مصرف داروهایی مثل دیورتیک ها و مسهل ها و افزایش نیاز به آب و عدم مصرف کافی مایعات منجر به دهیدراتاسیون می شود.
- تخریب پوست یک مشکل شایع هست به ویژه در افراد با نقص ایمونولوژیکی یا بستری در تخت، زخم بستر در ۴ تا ۳۰ درصد بیماران بستری شده و ۲ تا ۲۳ درصد افرادی که در منزل مراقبت می گیرند مشاهده می شود بسته به زخم تخریب پوست متفاوت هست . آنهایی که مرحله ۲ تا ۴ زخم را دارند نیاز به تغذیه خیلی خوب دارند.
- افراد مسن که در مؤسسات سالمندان یا در بیمارستان ها بستری هستند میزان سوتغذیه در آنها خیلی زیاد هست تا آنهایی که در منزل به تنهایی می توانند زندگی کنند، کانسر،. لاغری مفرط یاکاشکسی، ضعف در کانسر باعث سوتغذیه می شود (سوتغذیه پروتیئن، کالری) در نهایت گرفتن یک سابقه خوب پزشکی و معاینه دقیق و تغذیه مناسب و وزن کردن مکرر و آزمایشات مناسب به خصوص(BUN, Na , protein serum).کمک بسیار خوبی برای یک پروتکل ویژه برای تغذیه هر فرد سالمند هست.