غذاهای فراوری شده به مواد غذایی اطلاق می‌شود که طی فرآیندهای مختلف صنعتی تغییر یافته و به شکل دیگری تبدیل شده‌اند. این فرآیندها شامل افزودن مواد نگهدارنده، رنگ‌های مصنوعی، طعم‌دهنده‌ها، نمک، شکر، چربی‌های ترانس، و سایر افزودنی‌ها برای بهبود طعم، افزایش ماندگاری و جذابیت ظاهری غذاها است.
مزایا و معایب غذاهای فراوری شده موجب شده تا به بررسی این نوع غذاها در این مقاله به پردازیم بنابراین تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
غذای فرآوری شده چیست؟
غذای فرآوری شده به طور مختصر به تمام غذاهایی گفته می شود که از حالت طبیعی موجود خارج شده است. همچنین به برخی از مواد غذای فرآوری شده طی فرآیند آماده سازی موادی اضافه شده است. این مواد می توانند سبب ماندگاری غذاها، طعم دهنده به آنها یا افزایش مواد مغذی به آنها باشد. انجام هر گونه فرآیندی مانند خشک کردن، کنسرو کردن، کمپوت سازی، یخ زده کردن، تمیز کرن، پختن و بسته بندی غذاها را فرآوری آنها می گویند. بر اساس این تعریف پختن غذاها در خانه نیز نوعی فرآوری محسوب می شود. غذاها بسته به نوع مصرف و نیاز، مراحل متفاوتی از فآوری را طی می کنند. به طور مثال سبزیجات طی فرآیند فرآوری شسته، بریده شوند و در بسته بندی قرار گیرند و سپس روانه بازارها و سوپر مارکت ها شوند. بیشترین مقدار غذاهای فرآوری شده متلق به آن دسته از مواد غذایی است که مواد زیادی شکر افزوده شده، نمک، چربی و کالری آنها زیاد است. یک مثال خوب بای این دسته از غذاهای فرآوری شده پیتزاهای یخ زده است.
انواع غذاهای فراوری شده
غذاهای فرآوری شده انواع مختلفی دارند که بر اساس میزان فرآوری به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
غذاهای فوق فرآوری شده شدید: تغییرات شیمیایی زیادی روی این غذاها انجام شده است و معمولاً مواد نگهدارنده بیشتری در آن ها به کار رفته است. پرچرب و پرکالری بودن از ویژگی های اصلی این نوع مواد غذایی فرآوری شده است.
غذاهای فوق فرآوری شده: این نوع غذاها نسبت به مورد قبلی حاوی مواد نگهدارنده کمتری هستند و تاریخ انقضای کوتاه تری دارند.
غذاهای فرآوری شده متوسط: در این غذاها تغییرات متوسطی انجام شده است مانند: نان و غلات صبحانه از جمله این نوع غذاهای فرآوری شده هستند.
غذاهای فرآوری شده جزئی: غذاهای انجمادی و شیر پاستوریزه از جمله غذاهای فرآوری شده جزئی که تغییرات انجام شده در آن نیز جزئی است. هستند. به طور کلی، هر چه میزان فرآوری غذا بیشتر باشد، ارزش غذایی آن کمتر است.
بیشتر بخوانید: برای درمان یبوست چه بخوریم؟
مواد افزوده ای مانند نمک و چربی باعث افزایش عمر محصولات می شود و آنها را از کپک زدگی و خراب شدن نجات می دهد. همچنین این مواد برای ماندگاری غذاها در طبقه فروشگاه ها بکار می رود. اما اگر بحث سالم زیستن و سالم غذا خوردن باشد مضرات غذاهای فرآوری شده بر فواید آنها غلبه می کند. در شماری از رژیم های غذایی مانند رژیم غذایی پالئو یا رژیم های دتاکس مصرف غذاهای فرآوری شده ممنوع است.
فواید غذاهای فرآوری شده
مواد افزوده به غذاهای فرآوری شده سبب می شود مواد مغذی بیشتری دربافت کنید و در برخی موارد سبب از بین رفتن بیماری های موجود در مواد غذایی می شود. برای مثال شیر برای استفاده بهتر است پاستویزه شود. گاهی اوقات به شیر آب میوه های طبیعی کلسیم و ویتامین D و به غلات پنیر افزوده می شود. در صورت نبودن میوه تازه میوه های کمپوت شده یا کنسرو جایگزین های مناسبی هستند و استفاده از برخی برخی غذاهای فرآوری شده مانند سبزی خوردن آماده و برخی سبزیجات نیم پز برای افرادی که فرصت تهیه کردن آن را ندارند، انتخاب خوبی می باشد. برخی از محصولات نیز به صورت کنسرو شده بیشتر در دسترس عموم هستند. به عنوان مثال ماهی تند بیشتر به صورت کنسروی مصرف می شود. در نهایت نتیجه میگیریم تمام غذاهای فرآوری شده مضر و خطرناک نیستند. برخی از آنها برای راحت کردن زندگی و مصرف زمان کمتر برای آماده سازی تولید می شوند.
مضرات غذاهای فرآوری شده
دسته ای از غذاهای فرآوری شده برای سلامتی ما مضر هستند. موادی طی فرآیند تولید و بسته بندی به آنها اضافه می شود و آن دسته از افزودنی ها طعم بهتر رنگ و لعاب بیشتری به غذاها اضافه می کنند. به همین دلیل به اغلب محصولات غذایی اضافه می شوند. این مواد افزوده شده شامل شکر نمک رنگ های خوراکی و مواد نگه دارنده هستند. مصرف بیش از حد این نوع غذاها، سبب افزایش فشار خون، قندخون و چاقی و کلسترول بد می شود و احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی سرطان و دیابت نوع 2 را افزایش می دهد. در ادامه مطلب به بعضی از مواد افزوده مضر نگاهی می اندازیم. اگر شما به دنیال سالم غذا خوردن هستید باید از میزان مقادیر موجود در آنها درمحصولات خریداری شده آگاه باشید. مصرف محصولاتی که درصد بالایی از این مواد را دارند پرهیز کنید. موادی که به غذاهای فرآوری شده اضافه می شوند شامل موارد ذیل است:
شکر افزوده
شکر افزوده به تمام مقدار شکری گفته می شود که بطو در مواد غذایی وجود ندارد. شکر افزوده نه تنها به محصولات شیرینی می دهد بلکه برای طعم و مانگاری موادی مانند انواع سس ها، نان و غلات افزودن می شود. شکر افزوده معمولا به غذاهای کم کالری اضافه می شود تا به آنها طعم و ماندگاری بیشتری بدهد.
برای فهمیدن شکر افزوده در هر محصول باید به جدول ارزش غذایی درج شده در بسته بندی محصول توجه کرد.
در قسمت مواد مغذی محصولات شما می توان مقدار مواد افزودنی را پیدا کرد نه تنها در جدول مواد مغذی بلکه در قسمت دستور العمل ساخت محصول نیز می توان دنبال شکر افزوده باشید شاید به جای شکر افزوده کلمات را نیز مشاده نمایید: مالتوز، شربت یا عصاره ذرت شیرین.
بیشتر بخوانید: آیا با نخوردن شام لاغر می شویم؟
سدیم
سدیم معمولا موجب نگه داری و محافظت غذا از فاسد شدن می شود و آن را تازه نگه می دارد. حتی اگر در خوردن آن محتاط باشید، به غذاهای فرآروری شده به میزان مشخص آن را دریافت خواهید کرد.
بیشتر مردم مقدار سدیم لازم بدن خود را از مصرف غذاهای فرآری شده و فست فود بدست می آوردند. بدست آوردن سدیم افزوده به غذاهای فرآوری شده کافی است برجسب پشت محصولات را مطالعه کنید.
هر محصولی که سدیم آن بالا تر از 600 میلی گرم در 100 گرم آن محصول را داشته باشد مقدار بالای سدیم دارد در حالی که این مقدار 300 میلی گرم در 100 گرم باشد مقدار گرم آن مناسب و کم اسامی های دیگر سدیم که ممکن است به جای آن به کار برده شود شامل مونوسدیم گولوتوماد و دی سدیم فسفات است. شش غذاهی پر نمک فرآوری شده که باید تا حد امکان کمتر مصرف شوند، شامل پیتزا نان ها ساندویج ها گوشت یخ زده و طعم دار شده و کنسرو شده.
چربی های ترنس
چربی های ترنس هنگام افزودن هیدروژن به روغن ها برای بالا بردن نقطه ذوب آنها به منظور افزایش طول عمر و ماندگاری آنها به وجود می آید. چربی های ترنس در شیرینجات، غذاهای حاضری مانند سیب زمینی سرخ کرده، دونات، مارگارین و … پیدا می شود.
در گذشته تصور می شد چربی ترنس جایگزین خوبی برای روغن های حیوانی است اما بعدها متوجه شدند چربی ترنس نه تنها کلسترول بد را افزایش می دهد بلکه کلسترول خوب را نیز کم می کند. در نتیجه چربی ترنس و مصرف بیش از حد آن سبب افزایش احتمال سکته قلبی و ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی می شود. برای آگاهی از میزان چربی ترنس موجود در غذاهای فرآوری شده باز هم باید به برچسب اطلاعات هر محصول مراجعه کنید. مقدار 5 گرم در 100 گرم در محصول مقدار زیادی است. باید دقت کنید حتی اگر محصول چریی ترنس نداشت امکان آن است که حدود 5 درصد چربی ترنس در خود داشته باشد.
ممنوعیت‌های مصرف غذاهای فرآوری شده
مصرف مواد غذایی فراوری شده برای برخی از افراد می‌تواند ممنوع یا محدود باشد، زیرا ممکن است به سلامتی آنها آسیب برساند. در ادامه به به گروه‌هایی از افراد که باید از مصرف این غذاها پرهیز کنند یا مصرف آنها را به حداقل برسانند، اشاره خواهیم کرد:
افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی
مواد غذایی فراوری شده اغلب حاوی مقادیر زیادی نمک، چربی‌های ناسالم (مانند چربی‌های ترانس) و شکر هستند که می‌تواند باعث افزایش فشار خون، کلسترول بالا و در نتیجه بدتر شدن بیماری‌های قلبی شود.
افراد مبتلا به دیابت
بسیاری از غذاهای فراوری شده دارای مقادیر زیادی شکر افزوده هستند که می‌تواند سطح قند خون را به سرعت افزایش دهد و مدیریت دیابت را دشوارتر کند.
افراد با فشار خون بالا
نمک زیاد در غذاهای فراوری شده می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود، بنابراین افرادی که از فشار خون بالا رنج می‌برند باید از مصرف این غذاها خودداری کنند یا آنها را محدود کنند.
افراد با مشکلات کلیوی
نمک و مواد افزودنی موجود در غذاهای فرآوری شده می‌توانند بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر منفی بگذارند و مشکلات کلیوی را تشدید کنند.
افراد مبتلا به آلرژی‌های غذایی
مواد افزودنی، نگهدارنده‌ها، رنگ‌های مصنوعی و طعم‌دهنده‌ها در غذاهای فراوری شده ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک شوند. بنابراین، این افراد باید به محتویات این غذاها توجه کنند و از مصرف آنها پرهیز کنند.
کودکان
غذاهای فراوری شده اغلب حاوی مواد افزودنی و مقادیر زیادی شکر و نمک هستند که برای رشد و توسعه سالم کودکان مضر است. مصرف زیاد این غذاها می‌تواند منجر به چاقی کودکان، مشکلات دندان و سایر مشکلات سلامتی شود.
افراد دارای مشکلات گوارشی
مواد افزودنی و نگهدارنده‌ها می‌توانند باعث تحریک دستگاه گوارش و ایجاد مشکلاتی مانند نفخ، سوزش معده و سندرم روده تحریک‌پذیر شوند.
زنان باردار
برخی از مواد افزودنی و نگهدارنده‌ها ممکن است برای جنین مضر باشند و مصرف زیاد غذاهای فراوری شده می‌تواند به مشکلات رشد و توسعه جنین منجر شود.
افراد با مشکلات وزنی
غذاهای فراوری شده معمولاً کالری بالایی دارند و می‌توانند منجر به افزایش وزن و چاقی شوند. افراد با مشکلات وزنی باید مصرف این غذاها را به حداقل برسانند.
لیست غذاهای فرآوری شده
غذاهای فرآوری شده به طیف گسترده‌ای از مواد غذایی اشاره دارد که از طریق فرآیندهای مختلف صنعتی تغییر یافته‌اند. در ادامه لیستی از انواع غذاهای فرآوری شده آورده شده است:
📌 غذاهای کنسروی مانند: کنسرو سبزیجات (ذرت، نخود فرنگی، هویج)، کنسرو گوشت (گوشت قرمز، مرغ، ماهی تن) و کنسرو سوپ‌ها و خوراک‌ها
📌 غذاهای یخ‌زده مانند: پیتزاهای یخ‌زده، غذایی آماده یخ‌زده، سبزیجات یخ‌زده و ناگت‌های مرغ یخ‌زده
📌 اسنک‌ها و تنقلات بسته‌بندی شده مانند: چیپس و پفک، بیسکویت، کلوچه، پاپ‌کورن کراکرها و چوب شور
📌 نوشیدنی‌های شیرین مانند: نوشابه‌های گازدار، آب‌میوه‌های صنعتی، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و شربت‌های طعم‌دار
📌 غلات صبحانه صنعتی مانند: کورن‌فلکس، گرانولا بارهای صنعتی و اوتمیل‌های طعم‌دار
📌 گوشت‌های فرآوری شده مانند: سوسیس، کالباس، هات‌داگ، بیکن، گوشت‌های دودی و نمک‌سود
📌 محصولات لبنی فرآوری شده مانند: پنیرهای فرآوری شده، ماست‌های طعم‌دار و شیرین، بستنی‌های صنعتی
📌 سس‌ها و چاشنی‌های آماده مانند: سس کچاپ، سس مایونز، سس سالاد و سس باربیکیو
📌 محصولات میان‌وعده آماده مانند: سوپ‌های فوری، نودل‌های فوری، پاستاهای آماده
📌 غذاهای آماده طبخ مانند: لازانیا و ماکارونی‌های آماده و غذاهای آماده مایکروویوی
📌 محصولات تخم‌مرغ فرآوری شده مانند: تخم‌مرغ‌های نیم‌پز صنعتی و تخم‌مرغ‌های پودر شده
نتیجه گیری
غذاهای فرآوری شده می‌توانند بخشی از رژیم غذایی روزانه باشند، اما باید توجه داشت که مصرف زیاد آنها به دلیل محتوای بالای نمک، شکر، و چربی‌های ناسالم می‌تواند به مشکلات سلامتی منجر شود. بهتر است تا حد امکان از مواد غذایی تازه و طبیعی استفاده کنید و مصرف غذاهای فرآوری شده را به حداقل برسانید. مشاوره با یک متخصص تغذیه می‌تواند در انتخاب‌های غذایی سالم‌تر کمک کند.